Khám phá Ẩm thực Tây Bắc, không thể không nhắc tới hai món ngon lạ rất đặc trưng của đồng bào dân tộc Tày là Bánh chưng đen và Xôi ngũ sắc.
Xôi ngũ sắc
Món xôi ngũ sắc có 5 màu, tượng trưng cho triết lý âm dương, ý nghĩa nhân sinh cao đẹp.
Xôi ngũ sắc (còn gọi là cơm đen cơm đỏ) là món ăn quan trọng không thể thiếu của đồng bào dân tộc Tày trong dịp lễ, Tết. Xôi có 5 màu sắc chính là trắng, đỏ, xanh, tím, vàng. Món ăn thơm ngon, người lao động sáng tạo trong cách sử dụng nguyên liệu tự nhiên, có sẵn tại địa phương để tạo màu.
Xôi ngũ sắc là món ăn không thể thiếu trong dịp lễ, Tết của người Tày.
Màu trắng là màu tự nhiên của gạo, màu tím từ cây cơm đen, màu đỏ từ cây cơm đỏ, màu vàng từ nghệ, màu xanh làm từ cây cơm đen, một loại tro.
Cơm đen, cơm đỏ là những loại cây rừng có lá hình bầu dục, màu xanh, thân tròn, Trên mặt lá cây cơm đen có hình bán nguyệt màu trắng. Người Tày hái hai loại cây này, rửa sạch, nấu chín, lọc lấy phần nước, ngâm với gạo để có được gạo màu tím, đỏ.
Người dân lấy 2 – 3 củ nghệ tươi đem giã cho nhỏ mịn, lọc nước để ngâm gạo tạo thành màu vàng. Màu xanh lam có cách làm cầu kỳ hơn vì người Tày phải giã nhỏ cây cơm đen, trộn với tro cây vừng hoặc tro rơm nếp, sau đó lọc nước, ngâm với gạo để tạo màu xanh lam lạ mắt.
Gạo được tạo màu tươi sáng.
Sau 5 – 6 tiếng ngâm, gạo chuyển màu, người nội trợ vớt gạo ra cho vào chõ đồ chín. Chõ đồ xôi cao thành và làm bằng gỗ. Đồ xôi bằng chõ gỗ giúp gạo chín đều, không bị nhão ở đáy, khi chõ xôi lên hơi, mùi thơm tỏa ra là xôi chín.
Bà Phạm Thị Thu Bồn, dân tộc Tày, Yên Bái cho biết, mỗi màu sắc có ý nghĩa riêng, tượng trưng cho ước mơ về hạnh phúc, khát vọng ngàn đời no đủ, mong ước mưa thuận gió hòa để mùa màng tốt tươi. Màu đỏ là biểu tượng của lửa, của sự no ấm nhiệt huyết; màu vàng đại diện cho cây lúa, loại hoa màu, ngũ cốc, màu tím đại diện cho đất đai trù phú; màu trắng mang ý nghĩa tình yêu thủy chung, son sắt; màu xanh lam gắn với áo trang phục truyền thống của người Tày.
Xôi được đồ riêng chõ để không bị pha màu.
Vào vụ lúa mùa, mỗi gia đình người Tày đều dành riêng một mảnh ruộng cấy nếp nương để Tết nấu xôi, làm bánh chưng. Gạo nếp nương tròn hạt, thơm, hạt xôi mọng, dẻo, ngọt thơm hương vị đặc trưng vùng núi cao. Món xôi ngũ sắc của người Tày ngon hơn khi thưởng thức với cá nướng hoặc thịt nướng, hay đơn giản ăn cùng với thịt trâu khô Tây Bắc cũng thấy ngon đậm miệng tuyệt vời rồi.
Ý nghĩa bánh chưng đen của dân tộc Tày
Bánh chưng nhắc nhở về cuộc sống kham khổ, thiếu thốn của ông bà tổ tiên để con cháu nhớ về công nuôi dưỡng.
Ông Hà Lâm Kỳ – nhà nghiên cứu văn hóa dân gian chia sẻ về những câu chuyện văn hóa gắn liền với chiếc bánh chưng đen của đồng bào dân tộc Tày ở Yên Bái.
– Bánh chưng là món ăn không thể thiếu trong dịp Tết cổ truyền của người Việt. Tuy nhiên, bánh chưng mỗi vùng, dân tộc lại có những bản sắc riêng. Nhà văn có thể chia sẻ về nguồn gốc của chiếc bánh chưng đen của đồng bào dân tộc Tày tại Yên Bái?
– Xưa kia trên vùng núi cao Tây Bắc thiếu muối, tổ tiên đi rừng đẵn phần thân cây muối già, đem về cạo vỏ, phơi khô, đốt thành tro và dùng loại tro này thay muối biển. Màu đen trong bánh chưng tạo nên bằng cách trộn tro cây muối với gạo nếp nương Tây Bắc là đặc sản của vùng Yên Bái, Điện Biên thơm ngon. Khi chín, bánh có vị đậm đà, thoang thoảng hương cây rừng. Ngoài cây muối, người Tày còn lấy cây gùn, cỏ chanh đốt lấy tro làm bánh.
Đây là sự sáng tạo của đồng bào dân tộc người Tày bởi cuộc sống đòi hỏi họ phải thích ứng, khắc phục những khó khăn, thiếu thốn, sống hòa mình với thiên nhiên.
Bánh chưng đen là đặc sản của đồng bào dân tộc Tày vào dịp Tết cổ truyền.
Ý nghĩa của bánh chưng đen trong ngày Tết?
– Các cụ dạy rằng, người Tày phải thờ cúng ông bà, tổ tiên bằng những gì gần gũi nhất. Người Tày thường sử dụng những nguyên liệu quanh vườn nấu những món ăn ngon, hấp dẫn dâng lên tổ tiên và mời khách đến chơi nhà. Bàn thờ ngày Tết của đồng bào nơi đây gồm bánh chưng đen, các vật chất thờ khác: hai cây mía, cây hoa gió.
Bánh chưng nhắc nhở con cháu nhớ lại về cuộc sống kham khổ, thiếu thốn của ông bà tổ tiên để trân trọng công nuôi dưỡng. Cây mía được coi là một linh vật, cái gậy đón ông bà, ông vải về ăn Tết với con cháu. Chùm hoa gió dâng lên, thể hiện tâm lòng hiếu thảo của con cháu với tổ tiên.
– Cách gói bánh chưng đen của người Tày chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa về triết lý âm dương và sinh sôi nảy nở của vũ trụ. Nhà văn chia sẻ về những điểm đặc biệt trong các bước gói bánh chưng đen ?
– Đúng vậy, cách gói bánh chưng đen là một biểu hiện tiêu biểu về sự cân bằng âm dương trong đời sống tâm linh của đồng bào dân tộc Tày. Quan niệm “trời tròn, đất vuông” được thể hiện trong hình dáng của chiếc bánh đen: thân tròn, đầu gấp vuông vức.
Tính âm dương được thể hiện từ cách xếp lá: hai lá đặt tráo đầu đuôi, hai mặt trái úp vào nhau đến việc buộc lạt theo các số lẻ 5 hoặc 9. Những con số lẻ tuân theo quy luật tuần hoàn sinh – lão – bệnh – tử – sinh, nghĩa là luôn luôn có sự sống, phát triển.
Khi biếu bánh, đồng bào thường biếu theo cặp để tạo ra sự hài hòa âm dương, có đôi có lứa, sự phát triển từ cặp đôi mà ra. Đây cũng là phép biện chứng trong tâm linh của người Tày.
Cách gói bánh chưng thuận theo tính âm dương.
– Các mối lạt của chiếc bánh buộc thẳng hàng, đây là một sự ngẫu nhiên hay người gói có chủ ý?
– Nút buộc lạt như hình xoắn ốc, tròn từ trong tâm điểm xoáy ra ngoài, kéo một đường thẳng xuống. Nút buộc lạt đặt xuôi một chiều theo quan niệm “người xuôi một bến, nước xuôi một chiều”, đường lạt này chồng lên đường lạt kia, đầu lạt cài dọc bụng bánh giúp gạo nở đều, bánh chắc, đẹp. Đấy cũng là ngụ ý của người xưa: con cháu tuân thủ sự gắn kết, cùng hướng về một mối: tổ tiên và lúa gạo.
– Thưa ông, các gia đình thường có hoạt động gì khi canh nồi bánh chưng luộc?
– Việc bánh chưng trong ngày Tết, lễ hội mang lại không khí ấm cúng nhất, các bà các cô con cháu quây quần bên nồi bánh chưng nó không phải chỉ là chờ nồi bánh sôi, rồi chín, mà nó là những câu chuyện răn dạy, nhắc nhở con cháu của người Tày.
– Những cách thưởng thức bánh chưng đen của đồng bào dân tộc Tày, thưa ông?
– Khi thưởng thức, người dân lấy chính sợi lạt quấn quanh thân bánh để cắt thành từng khoanh. Miếng bánh dẻo quánh, hòa quyện mùi vị giữa gạo, đỗ, thịt, lá dong, nước và lửa.
Bên cạnh đó, bạn có thể thưởng thức món bánh chưng đen nướng bằng cách đặt chiếc bánh còn nguyên lá lên lớp than hồng cho đến khi mùi thơm của lá dong, gạo nếp và thịt mỡ lan tỏa trong không khí.
Đừng quên thường xuyên ghé thăm website của chúng tôi cùng khám phá nhiều nét văn hóa khác nhau của Đặc sản Tây Bắc. Nếu có nhu cầu mua các đặc sản ngon miệng nơi đây, các bạn có thể tham khảo các sản phẩm đang có bán trên website của chúng tôi:
- Và còn rất nhiều mặt hàng khác nữa, mời các bạn cùng tham khảo và thưởng thức nhé.
buy olanzapine 10mg generic buy bystolic for sale buy diovan 80mg online
sporanox 100mg us prometrium 100mg canada oral tindamax 500mg
buy zovirax sale order generic zyloprim 100mg order rosuvastatin 20mg online